‘We dalen in leerlingaantallen en komen in de richting van een kleine school. Hoe kan ik voorbereidingen treffen zodat we de kwaliteit kunnen blijven waarborgen? Als leerkracht wil ik graag leren hoe je in heterogene groepen werkt, ik vraag me echt af of dit wel te doen is?’ Dit zijn voorbeeldenvragen van leerkrachten en schoolleiders van kleine scholen die bij elkaar waren op het Bendecafé in Nederwetten nabij Eindhoven.
Kleine scholen staan voor uitdagingen om het onderwijs anders te organiseren om toch kwalitatief goed onderwijs te kunnen blijven bieden, in heterogene groepen, met inzet van ict en in samenspraak met ouders en de gemeenschap. Binnen IIO hebben veel po scholen hiermee geëxperimenteerd binnen het experiment SlimFit. Op 2 september organiseerden we samen met twee schoolbesturen (Eenbes en SKOzoK) een Bendecafé voor (toekomstige) kleine scholen uit deze en andere besturen in de regio Zuid-Oost-Brabant.
Basisschool st. Jozef maakt onderdeel uit van een prachtig nieuw dorpshuis, waar ook het gemeentehuis, de gymzaal en de bibliotheek zijn gevestigd. Licht valt door de grote ramen van de vier lokalen waarin veertig leerlingen in drie combinatieklassen les krijgen. De deelnemende scholen kampen met dezelfde uitdagingen en zoeken samen naar manieren om ondanks het kleine aantal leerlingen tot kwalitatief hoogstaand onderwijs aan te bieden.
Combinatieklassen
Ruim 50 leerkrachten en schoolleiders zitten bij elkaar in de aula van het dorpshuis, waar directrice Anita de Bie de dag aftrapt. Ze vertelt dat zij drie jaar geleden nog vier combinatieklassen hadden, maar dat het aantal leerlingen sindsdien verder gedaald is. “Na onze zoektocht kwamen wij uit bij het concept ‘Kansrijke combinatiegroepen’. Ik heb inmiddels geleerd dat je in deze combinatieklassen aan meerdere leerlingen tegelijk instructie kan geven, waardoor ik meer tijd overhoud voor zorgleerlingen. We krijgen weer lol in het lesgeven.”
Innovatiebrigadier Elly Marwitz herkent deze opbrengsten vanuit haar ervaringen met SlimFit. “Wij hadden nog 64 leerlingen en stonden voor dezelfde vraag. Het roer moest om, geen jaarklassen meer maar units van leerlingen uit verschillende groepen. Inmiddels zijn we gegroeid naar 130 leerlingen, maar ons principe is hetzelfde gebleven. We behandelen alle leerlingen als één groep, waarbinnen we iedereen optimaal bedienen, met diverse functionarissen.”
Aan de slag!
Aan de vragen uit het publiek merk je dat er behoefte is aan voorbeelden en tips om ook met zulke combinatieklassen aan de slag te gaan. Iedereen in de zaal voelt de urgentie, en heeft zin om hiermee aan de slag te gaan. We starten met de eerste ronde van het Worldcafé. Deelnemers wisselen ervaringen en vragen uit rondom zeven thema’s, ingebracht door de besturen en leerkrachten. In de volgende ronde kiest iedereen een nieuw thema en worden de ervaringen uit de eerste ronde samengevat en aangevuld door een gespreksleider.
Tenslotte worden er in de laatste ronde concrete acties geformuleerd waar mensen de volgende dag mee aan de slag kunnen. Hieronder volgt een overzicht:
- ✔ Thema 1: Klassenmanagement - effectieve leertijd De urgentie om over te gaan op combinatieklassen voelt iedereen. Dit vraagt echter een hoop, zoals een andere fysieke ruimte, nieuwe lesmethodes en andere competenties van leerkrachten. Tussen de ambities en de mogelijkheden zit nog een groot gat.
- ✔ Thema 2: Thematisch werken met projecten Om in thema’s te werken moet je verschillende lesdoelen integreren en de nieuwsgierigheid bij kinderen prikkelen.
- ✔ Thema 3: Gepersonaliseerd onderwijs in heterogene groepen Gepersonaliseerd onderwijs is een wens van de 21e eeuw maar vraagt een andere inzet van je personeel, zij moeten hierin centraal staan. Veel vragen gaan over welk personeel je nodig hebt, en hoe je in heterogene groepen als leerkracht op de goede manier ondersteuning en structuur kunt bieden.
- ✔ Thema 4: ICT als ondersteuning De kern bij dit thema is dat ICT een middel is, en geen doel. Een middel om anders te arrangeren, om anders te organiseren en kinderen te motiveren en inzicht te bieden in hun eigen leerdoelen. Ook zijn succeservaringen gemakkelijk te delen via ICT.
- ✔ Thema 5: Verbinden van diverse leerlijnen (horizontaal/verticaal) Hier ontstaat discussie over het uitgangspunt waarmee je leerlijnen kunt verbinden. Begin je bij de leerdoelen, de methodes of een andere vorm van clustering? Ieder kind verdient een persoonlijk ontwikkelplan. Wel is het een uitdaging om vervangers te zoeken wanneer je werkt in een combinatieklas van drie groepen.
- ✔ Thema 6: Werken in een klein team Noodgedwongen werken in een klein team vraagt wat van zo’n team en de leerkrachten. Hier ligt druk op: ‘welke bagage heb ik nodig?’ Een zelfsturend team vraagt op haar beurt ook andere competenties. Ook de rol van ouders wordt besproken. Bij sommige scholen helpen zij mee, bijvoorbeeld met knutselen, maar zij kunnen zich soms ook teveel bemoeien met de onderwijsvisie.
- ✔ Thema 7: Communicatie met gemeenschap/ouders Ouders spelen een belangrijke rol bij kleine scholen en bij het leerproces van kinderen thuis. Dit vraagt om partnerschap met ouders, maar het is wel een vraag tot hoever je hen laat meebeslissen over schoolbeleid buiten de MR.
De volgende persoonlijke acties werden geformuleerd:
– Ik ga mijn huidige lesmethode verscheuren;
– Ik ga bij een andere school meekijken;
– Wij willen graag met verschillende besturen op een bustoer langs innovatieve scholen;
– Ik ga als directeur bij mijn team inventariseren wat hun opbrengsten en ideeën na dit Bendecafé zijn. We maken dan keuzes voor het vervolg, en moeten helder hebben wat onze definitieve bouwplannen worden;
– We spreken af de goede voorbeelden aan elkaar te laten zien;
– We gaan de leerlijnen van kinderen verbinden binnen SKOzoK;- Om tot onderwijsvernieuwing te komen moet ons bord leeg, daar ligt nu teveel op. Als directie gaan we mensen faciliteren om jezelf te inspireren op andere scholen. We moeten profiteren van elkaars kwaliteiten;
– We stoppen alle sleutels van onze lokalen in een envelop. Iedereen mag binnen kijken;
– We gaan bij elkaar in de keuken kijken;
– Door een Bendecafé leren we door meerdere perspectieven naar een onderwerp te kijken;
– Ik ga blij naar huis, heb ideeën bij elkaar opgedaan;
– Ik ga onderzoeken wat Brigadiers voor onze scholen kunnen betekenen;
– Ik ga in gesprek met collega’s over effectiviteit op verschillende gebieden in school;
– Ik ga een dag kijken op een andere school in groep 1-2-3, hoe is daar de organisatie?;
– Binnen SKOzoK gaan we groepen vormen om samen uit te zoeken hoe we de leerlijnen bij rekenen kunnen verbinden;
– De deuren van de St. Jozefschool staan open voor degenen die willen ervaren hoe zij met kansrijke combinatiegroepen werken.
14 oktober 2016
InnovatieImpulsOnderwijs Estafette-bijeenkomst
7 oktober 2016
Drie artikelen over succesfactoren van samenwerkingsverbanden tussen lerarenopleidingen en scholen
6 oktober 2016
Scholen voor Scholen: een digitaal matchingsplatform voor onderwijsvernieuwers
16 september 2016
Estafettebijeenkomst InnovatieImpuls Onderwijs
1 juni 2016
Hoe maken we samenwerkingen van lerarenopleidingen en scholen beter zichtbaar?
1 juni 2016
Update digitaal matchingsplatform voor onderwijsvernieuwers