Bendecafé: School en samenleving

Bendecafé 3: De maatschappij de school in, en vice versa

Verslag woensdag 16 februari 2010


Op 16 februari vond alweer de derde editie van het Bendecafé van het IIO Netwerk plaats. Na drie maanden van digitale discussies op de LinkedIn groep was het weer tijd om ‘live’ bij elkaar te komen. Ruim 50 docenten, schoolleiders, adviseurs en onderwijsondernemers troffen elkaar in Utrecht om geïnspireerd te raken, elkaar te helpen met vraagstukken uit de praktijk en het onderwijsbeleid onder de loep te nemen.
De middag werd afgetrapt door Chris Sigaloff (IIO Netwerk) en Hans van der Vlugt (directeur Leraren OCW). Dat prestatiebeloning wellicht beter op teamniveau kan worden ingezet dan op individueel niveau en dat we dienen te onderzoeken middels experimenten was één van de belangrijkste uitkomsten van het Bendecafé van de vorige keer. Dit heeft Hans van der Vlugt geïnspireerd en is meegenomen in de briefing aan de ministerraad. Kortom: ideeën uit ons netwerk vinden hun weg naar Den Haag!

Deze keer draaide het Bendecafé om ondernemende scholen: de school de maatschappij in, en vice versa. Hoe kan samenwerking met de omgeving zorgen voor een rijkere leeromgeving en een slimmere schoolorganisatie? Hoe maak je als school optimaal gebruik van alle ervaring en expertise in de omgeving van de school? Wat hebben leerlingen (en ouders) nodig om actief in de samenleving te kunnen meedoen? Wat doen ondernemende leraren? En hoe dient een school georganiseerd te zijn om te realiseren?  
Dit alles werd geïntroduceerd door Jeroen Onstenk; lector bij InHolland en auteur van het essay Ondernemerschap in het onderwijs (SBO, 2010). Hij vertelde ons wat een ‘ondernemende school’ kan zijn en wat het wellicht zou moeten zijn. Bekijk hier de presentatie van Jeroen Onstenk. 
Nadat Jeroen het theoretische kader had geschept, vertelde Frum van Egmond, directeur van de Noordwijkse school, over de ‘Noordwijkse methode’. Een school die het toonbeeld is van de ‘ondernemende school’. Kinderen maken uitgebreid kennis met de wereld buiten de school om zo al hun talenten te ontwikkelen, onder andere door gastlessen en door zelf projecten te organiseren. Een school met de missie om ‘ieder kind te laten schitteren met zijn eigen talenten, zodat hij van daaruit een positieve bijdrage kan leveren aan de wereld om zich heen’. Bekijk hier de presentatie van Frum van Egmond.
 
In de Solution Salon werden acht vraagstukken besproken, deels via Linkedin ingebracht en deels ter plekke vanuit de zaal geopperd. Maaike van Mourik vecht bijvoorbeeld met haar kleine maar innovatieve school tegen sluiting. Of een school open mag blijven hangt immers af van het aantal leerlingen en niet van het innovatieve vermogen van de school. Hoewel we deze beslisstructuur misschien niet onmiddellijk kunnen veranderen, ging Maaike wel met een aantal praktische tips naar huis. Lonneke Sondorp vroeg meedenkkracht bij het concreet vormgeven van samenwerkingen tussen buurt en school en sprak met collega’s over de rol die stakeholders spelen en hoe zij deze actief kan betrekken. Naast veel scholen waren er dit keer ook twee ondernemers die hun vraagstuk indiende. Zij willen graag hun bijdrage leveren aan een samenwerking tussen school en maatschappij. Docenten en schoolleiders reageerden enthousiast, maar wezen hen er ook op het lokale niveau niet uit het oog te verliezen. 
Tenslotte was het tijd voor de Denktank, dit maal in een nieuw jasje. Iedereen werd gevraagd zich naar hun functie in groepjes op te delen. Zo ontstonden tafels met docenten, schoolleiders, adviseurs, ondernemers en overheid. Iedere groep ging aan de slag met twee vragen: Wat ga jij doen om de verbinding tussen school en maatschappij te maken? En wat heb je hiervoor van anderen nodig? De antwoorden op de laatste vraag werden letterlijk in de brievenbussen van andere groepen gepost. Zo kwamen een aantal ‘mission statements’ uit de bus.

Schoolleiders willen bijvoorbeeld hun scholen graag uit het isolement halen door persoonlijk contact met de omgeving, maar hebben daarvoor wel docenten nodig die kunnen en willen samenwerken met die omgeving. Docenten bleken dit graag te willen doen en dat moet beloond worden. Externe oriëntatie zou explicieter moeten worden opgenomen in de SBL competenties. Docenten willen de school open stellen en zelf ook naar buiten treden door flexibel te organiseren, samen met de samenleving, terwijl de veilige plek van het kind behouden blijft. Onderwijsondernemers en adviseurs willen schoolleiders en docenten verleiden tot ondernemerschap door te laten zien hoe het kan. Door het tonen van ‘parels’ (best practices), maar ook door het bieden van vergezichten en nieuwe perspectieven. Daarnaast werd aan schoolleiders geadviseerd een sociale kaart van je eigen school te maken, die inzichtelijk maakt waar welke instanties in de omgeving zitten en wat je samen met hen zou kunnen doen.
De overheid werd gerepresenteerd door twee OCW’ers. ‘Symbolisch’, vond Loes Leget, ‘want de overheid moet ook een bescheiden rol innemen.’ Ze gaf aan dat er veelal vertrouwd wordt op de regelkracht van de overheid, maar dat niet moet worden vergeten dat sommige dingen politiek bepaald worden. Tot slot nog een tip: Onderschat je eigen kanalen niet om de politiek te bereiken.
Het onderwijsstelsel zelf moet ondernemend worden gemaakt. Door middel van het opnemen van het vak ‘ondernemerschap’ in de Pabo opleidingen en door het blijven stimuleren en ondersteunen van initiatieven zoals de InnovatieImpuls Onderwijs. De overheid heeft wel input van scholen nodig met betrekking tot de kansen en belemmeringen die zij zien. 
Als iedere groep de verantwoordelijkheid voor zijn eigen aandeel neemt, dan kunnen school en maatschappij een goed team vormen. We hopen dan ook dat de komende tijd de mission statements uit het Bendecafé gerealiseerd gaan worden. Wij zullen er in ieder geval aan blijven werken!
Op de LinkedIn groep Bendecafé onderwijsinnovatie kunnen we hierover, en over andere onderwerpen, nog eens rustig doorpraten. Bovendien kun jij op deze plek input aandragen voor het thema van het volgende Bendecafé. Praat je nog niet mee? Sluit je dan nu aan bij het digitale clubhuis op Linkedin: Bendecafé onderwijsinnovatie!

fases vormen de leidraad voor de Bendecafé’s. Elke bijeenkomst krijgt een eigen thema wat als kapstok voor de bijeenkomst fungeert.