Onderzoek

Scholen werken slimmer: de resultaten van InnovatieImpuls Onderwijs

Rapportage van kwalitatief onderzoek naar IIO-experimenten gepubliceerd

IIO EindrapportKennislandDownload beeld

Datum22 april 2015

delen

Scholen werken slimmer door hun onderwijs anders te organiseren. Dat blijkt uit een onderzoek door het Kohnstamm Instituut en Hogeschool van Amsterdam. Zij onderzochten het effect van de vijf innovatieve onderwijsexperimenten van InnovatieImpuls Onderwijs (IIO).

Conclusie van de onderzoekers: leerlingen, leraren en de school merken duidelijk het effect van de experimenten. Leraren nemen waar dat leerlingen gemotiveerder zijn. Zelf zijn ze meer in gesprek met hun collega’s en de schoolleiding.

Deze maatregelen zijn hét antwoord op passend onderwijs

InnovatieImpuls Onderwijs (IIO) begon in 2010 met de vijf innovatie-experimenten om het dreigend lerarentekort terug te dringen. Opvallend is dat vier jaar InnovatieImpuls Onderwijs volgens het onderzoek veel meer mooie dingen opleverde: zo blijkt bijvoorbeeld dat de deelnemende scholen en leraren veel meer ruimte kregen om te professionaliseren.

Verder blijken de opgedane kennis en ervaring van nut bij het aanpakken van thema’s als opbrengstgericht werken en ICT in het onderwijs (waaronder e-didactiek), en zijn ze volgens de deskundigen ‘hét antwoord op passend onderwijs’.

De resultaten op een rij

In het rapport Impulsen voor vernieuw(en)d onderwijs worden de resultaten per experiment samengevat. Uit de ervaringen van de experimentscholen kan daarnaast een aantal lessen worden getrokken over de inrichting van innovatie- en veranderprocessen. Hieronder vind je de resultaten op een rij:

Op ruim 150 scholen is geëxperimenteerd met eigentijds onderwijs.
Alle vijf experimenten hebben het contact tussen leraren onderling (peer review) en hun lerend vermogen vergroot.
Schoolleiders en leraren zijn aantoonbaar beter in gesprek gekomen over de doelen van hun onderwijs.
Leraren nemen waar dat leerlingen met meer plezier leren.

De opbrengsten per experiment

SlimFit (leerlingen krijgen les in zogenaamde ‘units’ in plaats van jaarklassen, leerkrachten geven met ondersteuners onderwijs op maat aan deze leerlingen): Scholen zien dat ze meer uit hun onderwijs kunnen halen dan louter voldoen aan de kerndoelen, ondanks ingewikkelde omgevingsomstandigheden zoals krimp.
Leerlingen voor Leerlingen (bovenbouwleerlingen maken, onder begeleiding, filmpjes voor leerlingen in de onderbouw waarin ze vakspecifieke, veel voorkomende vragen beantwoorden): Volgens de ondervraagde leraren is de tevredenheid van leerlingen toegenomen en zijn hun leerresultaten verbeterd.
Onderwijsteams (teams van leraren geven samen les aan grotere groepen leerlingen, bijgestaan door onderwijsondersteuners en een digitale leeromgeving): Leraren en leerlingen merken in hun dagelijks handelen dat het onderwijs en de didactische aanpak is veranderd.
Videolessen (docenten van verschillende scholen ontwerpen samen live videolessen voor onderwijs op afstand): Leraren ervaren het in teamverband ontwikkelen van videolessen als stimulerend. Het draagt bij aan hun professionele ontwikkeling.
E-klas en PAL-student (docenten ontwerpen elektronische modules, waarbij studenten ondersteuning bieden als Persoonlijk Assistent Leraar): Leraren ervaren dat dit experiment een belangrijke bijdrage levert aan hun eigen professionalisering.

Aanbevelingen uit het onderzoek

Maak innovatie een vast onderdeel van lerarenopleidingen
• Besteed aandacht aan scholing en professionalisering van de betrokkenen. Er zijn op veel scholen mogelijkheden voor wederzijds leren en inspireren via ‘peer learning’ en ‘peer teaching’.
• Organiseer inhoudelijke expertise vanuit de lerarenopleidingen, om docententeams te ondersteunen. Geef onderwijsvernieuwing een plek in het curriculum.
Innovatie vraagt betrokken schoolleiders en ruimte voor leraren
• Organiseer commitment bij de schoolleiding en creëer tegelijk ruimte voor het leiderschap van leraren.
• Investeer in de betrokkenheid van ouders en leerlingen.
Deel kennis onderling
• Geef vanaf de start de expliciete opdracht op om kennis, ervaringen en producten te delen en uit te wisselen. Creëer een netwerkstructuur voor die kennisdeling;
• Zorg voor een goede inhoudelijke coördinatie tussen scholen, bijvoorbeeld door bovenschoolse projectleiders aan te stellen;
• Bevorder de samenwerking tussen leraren. Creëer onderlinge afhankelijkheid.
Blijf kritisch kijken naar de omgeving en de doelen
• Creëer een balans tussen top-down- en bottom-up-processen. Geef scholen de mogelijkheid en de tijd een experiment zo vorm te geven dat het goed op de eigen school past;
• Bouw de mogelijkheid in om formele doelstellingen gedurende het proces bij te stellen op grond van externe ontwikkelingen en nieuwe inzichten;
• Organiseer overleg met de wetgever en toezichthouders over de lessen uit experimenten.

Verder IIO-onderzoek

Niet alleen bovenstaande effecten zijn gedurende de looptijd van de vijf experimenten onderzocht. Er loopt ook nog een tweede onderzoek naar de effecten van de IIO op arbeidsproductiviteit, onderwijskwaliteit en werkdruk. De resultaten hiervan verschijnen in de loop van 2015.