Van gamification tot persoonlijk leren – de wondere wereld van onderwijsinnovatie

Tijdens de landelijke IIO-dag heb je de keuze uit 1 van de 14 sessies tijdens de Innovatie Expeditie. Wil je aan de slag met gamification, persoonlijk leren of het inzetten van instructiefilmpjes? Kampt jouw school met leerlingkrimp of wil je werken in onderwijsteams? Kies de sessie die aansluit bij jouw wensen en ga aan de slag!

E-Klassen in Wikiwijs – wat kan ik hiervan leren en hoe kan ik zelf aan de slag?
Cor de Beurs (bovenschools projectleider E-Klas&PAL-student) en Linda le Grand (communitymanager Kennisnet)

Hoe kun je als school aan de slag met digitaal lesmateriaal en waar moet je dan op letten? In het project E-klas & PAL-student is samen met (30) scholen en universiteiten meer dan 1200 slu lesmateriaal ontwikkeld en getest.. In deze workshop krijg je niet alleen een kijkje in de keuken, maar kun je zelf gelijk uitproberen wat het voor jou kan betekenen.

Een E-klas is een rijkgevulde digitale leeromgeving voor de vakken Biologie, Natuurkunde, Scheikunde, NLT, Wiskunde D en Informatica, voor bovenbouwleerlingen uit havo en vwo. Deze zijn ingericht met oa. studiewijzers, video-instructies en toetsen. Centraal staat dat verschillende werkvormen (ook klassikale!) door elkaar worden aangeboden.

Vanaf heden is het ontwikkelde lesmateriaal vrij beschikbaar voor alle scholen in Nederland via Wikiwijs, dankzij samenwerking met Kennisnet. Het materiaal kan ook (in Wikiwijs Maken) naar behoefte kunnen worden aangepast en gearrangeerd.
Wie tijdens de workshop ook hands-on aan de slag wil wordt aangeraden een laptop (met wifi voorziening) mee te nemen.

Je staat er (digitaal) niet meer alleen voor – voorbeelden van experimenteren in de praktijk
Joost Timmermans (teamleider VMBO Pontes Scholengroep) en Jan Jongeneelen (ex-projectleider ’t R@velijn)

Twee scholengroepen stonden voor de uitdaging om hun onderwijsaanbod veilig te stellen en waar mogelijk de kwaliteit te verbeteren, in een situatie van dreigende krimp. Op welke manier bood onderwijsteams een uitweg voor dit vraagstuk? In deze workshop maak je kennis met een deel van de dilemma’s waarvoor zij gesteld werden en word je uitgedaagd zelf ook keuzes te maken.

Om tot een slimme efficiëntere oplossing te komen, sloten de Pontes Scholengroep in Goes en de OMO Scholengroep in Bergen op Zoom zich aan bij IIO en het Experiment Onderwijsteams. In dit experiment is onderzocht of de inzet van de docent kan worden vervangen door een team van een docent en een onderwijsassistent, in een rijk gevulde digitale omgeving.

Voor beide scholen was het project een succes. Bij Pontes resulteerde het project o.a. in het werken in Onderwijsteams, waarbij als uitgangspunt werd genomen dat goed docentschap te complex is om het alleen te doen. Op ’t R@velijn is een van de kenmerken van dit project dat alle leerlingen, en dus ook docenten en onderwijsassistenten, werken met digitale methoden op iPads.

Wat komt er allemaal kijken bij het maken van instructiefilmpjes en hoe gebruik ik deze in de klas?
Corné de Jongh + collega’s (docenten Alfrink College) en Michael Idema (projectleider/docent Atlas College)

Heb je altijd al eens zelf of met leerlingen instructiefilmpjes willen maken, maar weet je niet waar je moet beginnen? Dit is het moment om al je vragen te stellen aan een aantal ervaringsdeskundigen uit het experiment Leerlingen voor Leerlingen.

Deze ervaren docenten hebben de afgelopen jaren zelf of met leerlingen instructiefilmpjes gemaakt die in de lessen van de onder- en bovenbouw worden ingezet. Alle films staan op de ELO en kunnen dus door de leerlingen te allen tijde worden geraadpleegd. Op één school zijn alle instructiefilmpjes in de digitale methode verwerkt. In totaal zijn er in dit experiment meer dan 1200 van dit soort instructiefilmpjes ontwikkeld en beoordeeld. Wil je weten hoe het maken van deze filmpjes in de praktijk werkt en hoe deze filmpjes voor jou van toegevoegde waarde kunnen zijn? Meld je dan aan voor de gesprekssessie!

E-didactiek – vergroot je gereedschapskist met activerende didactische werkvormen
Lex van den Nieuwenhuizen (bovenschools projectleider Onderwijsteams) en Arjan de Graaf (docent Bonheuffer College)

Hoe kun je als vakdocent ICT optimaal inzetten in je lessen? E-didactiek, oftewel Digitale Didactiek, geeft antwoord op deze vraag en zorgt ervoor dat je jouw gereedschapskist met activerende didactische werkvormen uit kunt breiden.

In de workshop wordt met concrete voorbeelden geïllustreerd wat de mogelijkheden en voordelen van E-didactiek zijn, maar ook wat de aandachtspunten en benodigdheden zijn. Hoe pak je het aan en waar moet je beginnen? In deze praktische workshop komen ervaringen uit de experimenten E-Klas & PAL-student en Onderwijsteams aan bod.

Onderwijs Pioniers – je vindt dat het beter kan op school?
Geke Versprille en Jan van Gemert (docenten en coaches Onderwijs Pioniers)

Aan de hand van de aanpak van Onderwijs Pioniers en de praktijkervaring van Pioniers, maken we een start met de uitwerking van jouw eigen innovatieve idee voor beter onderwijs. Hoe pak je het vanuit jouw positie als leraar zo aan dat er tegelijk een cultuur van vernieuwing ontstaat?  En hoe maak je de innovatie duurzaam?

Onderwijspioniers is een programma voor leraren die als Pionier uitgedaagd willen worden om te werken aan verbeteringen in het onderwijs. Onderwijs Pioniers is ontstaan vanuit het idee dat bevlogen leraren zelf de beste ideeën hebben om hun eigen werkomgeving, de school en het onderwijs als geheel, te verbeteren.

Om deze ideeën in de praktijk te kunnen brengen, moeten zij wel de benodigde ruimte en ondersteuning krijgen. Dat is precies wat het programma van Onderwijs Pioniers doet, zodat leraren hun innovatieve ideeën verder kunnen ontwikkelen en realiseren op school, en tegelijkertijd werken aan hun eigen professionalisering.

Excellent onderwijs in de kleine school – hoe doe je dit?
Dorette Smits (directeur CBS de Akker) en Helma Hendriks (directeur PCB Beemte)

Excellent onderwijs willen we allemaal. Maar hoe geef je goed onderwijs in een kleine school? Hoe organiseer je passend onderwijs voor elk kind? Hoe zorg je ervoor dat al je leerlingen al hun talenten kunnen ontwikkelen? Hoe bereid je je voor op krimp: van leerlingen en van financiële middelen? Een hoop vragen, hoe geef je dit vorm? Laat je inspireren en ga in deze workshop in gesprek met een aantal ervaringsdeskundigen.

Door leerlingen en leerkrachten anders en flexibel te organiseren, uit te gaan van verschillen, vakadoptie door leerkrachten mogelijk te maken, en de iPad en de cloud in te zetten als nuttig en effectief hulpmiddel kun je onderwijs op maat aanbieden. Kinderen worden verantwoordelijk voor hun eigen leerproces en zij worden (samen met de leerkrachten) toegerust met vaardigheden die van belang zijn in de 21e eeuw.

Lessen uit vier jaar IIO – inzichten ten aanzien van innovaties op scholen
Marco Snoek (Lector ‘Leren en Innoveren’ HvA)

Wat hebben we geleerd over innoveren op school en in het onderwijs? In de slotfase van InnovatieImpuls Onderwijs is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar de opbrengsten die de IIO experimenten hebben opgeleverd. Daarbij ging het niet alleen over de opbrengsten ten aanzien van arbeidsproductiviteit, maar ook om andere typen opbrengsten.

Door middel van 18 focusgesprekken met meer dan 130 leraren, projectleiders en directeuren uit ruim 90 scholen hebben we zicht kunnen krijgen op de opbrengsten die scholen zien, maar ook op de aanpakken die ze gekozen hebben, op de succesfactoren en op de belemmeringen waar ze mee geconfronteerd zijn.

Het onderzoek levert niet alleen concrete beelden op over de verschillende experimenten, maar ook algemene lessen ten aanzien van innovatie in scholen. Die beelden delen we graag tijdens de Innovatie Expeditie, om vervolgens samen met de deelnemers te verkennen welke lessen we daar voor de toekomst uit kunnen trekken.

Welk spoor naar een topschool kies jij?
Marius Berendse (bovenschools projectleider SlimFit) en diverse SlimFit-scholen

Elke school wil een topschool zijn en blijven. Want wie wil nu niet eigentijds onderwijs op maat geven, kinderen verantwoordelijk maken voor hun eigen leerproces en hen én leerkrachten toerusten met 21ste eeuw vaardigheden? De vraag is: hoe pak je het aan?

In deze workshop ga je op reis en je ziet, hoort en spreekt met ervaringsdeskundigen die intussen vier jaar op de’ SlimFit’ route zitten. Je pakt jouw trein op jouw vertrekpunt en volgt het spoor door de hele Rijtuigenloods. Op de perrons ga je in gesprek met leerkrachten, directeuren, ondersteuners en andere vakmensen. Je deelt ervaringen en kunt alvast je volgende reis plannen!

De aanwezige ervaringsdeskundigen zijn afkomstig uit de 56 scholen in het primair onderwijs die in de afgelopen jaren als SlimFit-experiment aan de slag zijn gegaan met het anders organiseren van onderwijs. Zij hebben kennis en praktijkervaring ontwikkeld op het gebied van functiedifferentiatie, inzet van ICT, doorbreken van jaarklassenstructuur, specialiseren van leerkrachten op het gebied van o.a. taal en rekenen, leiding geven aan anders organiseren, vraagstukken op het gebied van krimp, talentontwikkeling en 21st century skills, uitdagen van toptalenten, passend onderwijs voor kinderen die extra aandacht nodig hebben, inzet van experts, werken in teams, etcetera.

De concrete opbrengsten van hun experiment hebben zij opgeslagen in de SlimFit-box en de SlimFit-app, die toegankelijk worden voor alle scholen die met anders organiseren van onderwijs aan de slag willen gaan. De inhoud van deze box, hoe je er mee omgaat en hoe je zelf vervolgstappen zet in de ontwikkeling van je eigen school staan centraal in deze workshop.

Ontwikkeling naar persoonlijk leren
Alexandra Smeets en Cynthia Veerman (docenten Connect College)

Hoe kun je het onderwijsproces meer op de individuele leerling aanpassen? In deze workshop hoor je hoe het Connect College dit heeft aangepakt.

Veel scholen zijn bang om drastische aanpassingen in hun vwo door te voeren. De kans dat de vwo-afdeling te klein wordt om bestaansrecht te hebben, speelt hierbij een grote rol. Op veel scholen wordt dan ook uitgegaan van een havo-basisniveau en wordt van veel vwo leerlingen op een onduidelijke manier meer gevraagd. Wij willen deze trend doorbreken.

Daarom zijn we in het schooljaar 2013-2014 gestart in de onderbouw van ons vwo om het onderwijsproces meer op de individuele leerlingen aan te passen. Waarom scheren we alle leerlingen over één kam? Waarom zou een leerling die al goed is in bijvoorbeeld wiskunde zoveel uren moeten hebben? Zou hij er niet veel meer baat bij hebben meer uur voor een vak te kunnen kiezen waarin hij niet excelleert? Er wordt zodoende voor onze leerlingen een verschil gemaakt tussen verplichte werktijd en keuzewerktijd.

Elk kind zijn eigen doorlopende leerlijn – hoe geef je dit vorm?
Karin van Zutphen en collega’s (managementteam Wittering.nl)

We vinden allemaal dat in het onderwijs het kind centraal moet staan, en niet de leerstof. Dat betekent, dat het tempo van de ontwikkeling niet wordt bepaald door de keurig in leerjaren ingedeelde methodes, maar door het kind zelf. Hoe geef je dat handen en voeten? Het managementteam van Wittering.nl gaat met je in gesprek hoe zij dat hebben aangepakt en helpen je graag op weg.

Aan Wittering.nl ligt een geheel nieuwe visie op leren ten grondslag. Essentieel zijn de nieuwe wijze waarop het leren wordt georganiseerd, een variëteit aan leerbronnen en een actieve opstelling van de leerling. Uitgangspunt daarbij is dat leerlingen zich vooral ontwikkelen als zij zelf bezig zijn met de vragen en uitdagingen die hen bezighouden. Het team van de Wittering.nl werkt met doorlopende leerlijnen en het curriculum wordt gevormd door kernconcepten.

In deze workshop krijg je zicht op hoe het team van regisseurs, begeleiders, mentoren en specialisten (de term leerkracht wordt niet gebruikt) samen de doelen van de kermconcepten vaststellen en wat deze manier van werken vraagt van al het personeel.

Recepten voor Curious Minds
Frum van Egmond (Noordwijkse Methode)

Nieuwsgierig? Dan is het begin gemaakt. In deze workshop word je meegenomen in hoe je hersenen nu eigenlijk leren. Wat kun je doen om in je school en tijdens je lessen beter aan te sluiten bij de wensen van je hersenen? Hierdoor wordt leren leuker, effectiever en efficienter. Na deze workshop weet je niet alleen dat je het onderwijs wilt innoveren, maar ook waarom. Workshop met veel praktische tips die je morgen meteen toe kunt passen.

Gamification in de praktijk
Michel van Ast (senior trainer/adviseur ‘Leren en ICT’)

Gamen is leuk! Dat is de meest gehoorde misvatting over gamen. Heb je wel eens naar een gamer gekeken? Dan zie je een groot deel van de tijd irritatie en frustratie. Als je kijkt naar iemand die een game speelt dan kun je onmogelijk denken ‘gamen is leuk’. Toch is het voor veel mensen zo dat het ongelofelijk moeilijk is, ondanks die frustratie, om te stoppen met een game. Dat is interessant, want waarom ga je door met iets dat je mateloos irriteert?

Dat komt omdat ontwerpers van games feilloos weten hoe je iemand kunt binden, hoe je er voor kunt zorgen dat iemand, ondanks al die frustratie, toch doorzet. Daarvoor gebruiken gameontwerpers zogenaamde ‘game mechanics’. Een interessante gedachte is de volgende: is het mogelijk om die game mechanics te gebruiken bij het ontwerpen en verzorgen van onderwijs? Die vraag staat centraal in deze workshop.

Samen leren
Jelmer Evers (docent UniC en auteur ‘Het Alternatief’)

In september dit jaar kwam Jelmer Evers met en groep van mensen uit het onderwijs en politici met het plan samen leren dat uitgebreid in de media aan bod kwam. Niet verwonderlijk misschien omdat ook onderwijswoordvoerders van de Tweede Kamer-fracties van de VVD en de PvdA, deelnamen zoals Pieter Duisenberg, Karin Straus, Tanja Jadnanansing, Loes Ypma en Mohammed Mohandis.

Conclusie was dat de ambitie in het onderwijs omhoog kan en dat het curriculum kan worden herzien en uitgewerkt door de beroepsgroep van leraren zelf. Ook pleiten ze voor een verbetercultuur op scholen met veel aandacht voor peer review. Hiervoor zijn randvoorwaarden nodig als afschaffen van de normjaartaak en verder flexibiliseren van de lestijd en onderwijstijd. In het vo moeten er minder vakken komen waar leerlingen uit kunnen kiezen zodat leraren de verdieping kunnen zoeken.

Verder zouden toppers weer leraar moeten worden. Dat kan onder meer door betere lerarenopleidingen en betere arbeidsvoorwaarden. Vanaf het begin was het niet de bedoeling om met een nieuwe blauwdruk te komen, maar om samen met docenten, schoolleiders, bestuurders, bonden, raden het plan verder uit te werken en bij te stellen. Het doel van deze workshop is om samen elementen van Samen Leren tegen het licht te houden en kijken waar de kansen liggen.

Hoe ontwerp je een les op afstand, die kwalitatief even goed is als een les in de klas, en wat vraagt dat van docenten en schoolorganisatie?
Benno Hams (docent/projectleider Bataafs Lyceum) en Francine Behnen (docent CSG Bogerman en begeleider DOT Videolessen)

Toen we begin 2010 met het project “afstandslessen via videoconferentie” begonnen, hadden we een aantal aannamen en verwachtingen. Deze waren gebaseerd op enkele ervaringen uit andere projecten maar vooral op intuïtie. Gaandeweg ontdekten we de echte realiteit. Enkele aannamen en verwachtingen moesten worden bijgesteld. Met deze bijgestelde blik op de toekomst kruipen we tijdens deze workshop in de huid van een docent.

– We ontwerpen een les waarbij de leerlingen op afstand dezelfde kwaliteit les krijgen als de leerlingen die fysiek bij de docent in de klas aanwezig zijn.
– We reflecteren vervolgens op de veranderingen voor docenten die de voorbereiding van dergelijke lessen vergt en welke consequenties deze veranderingen in de toekomst kunnen hebben voor de schoolorganisatie en ondersteunende diensten.