Update scenario’s voor onderwijsvernieuwing

InnovatieImpuls Onderwijs startte in 2012 vanuit de overtuiging dat de kracht van innoveren van binnenuit moet komen. We zochten ideeën voor vernieuwing bij diegenen die dagelijks met onderwijs te maken hebben: leraren, onderwijsondersteuners, schoolleiders en bestuurders. Dit is ook het uitgangspunt in de ontwikkeling van de scenario’s. We doen aan ‘prototyping’ en werken iteratief: dit houdt in dat we prototypes ontwikkelen, deze direct testen met mensen uit het onderwijsveld en op basis van de feedback steeds verbeteren tot we een eindproduct hebben dat aansluit op de behoefte van onderwijsprofessionals. Als je kijkt naar de afbeelding, dan zie je een innovatiecyclus die begint bij een uitdaging en eindigt bij uitwisseling van de innovatie met anderen. Met de aanpak van de scenario’s volgen wij die cyclus zelf ook. Je zou kunnen zeggen dat we bij de scenario’s nu zijn beland bij de stukjes ‘testen’, ‘toch niet’, ‘leren’ en ‘verduurzamen’.

Bij de start met de scenario’s hebben we onderwijsvernieuwers gevraagd hoe vernieuwing volgens hen van onderop gestimuleerd kan worden. Afgelopen december en januari interviewden we 24 (inmiddels) ervaren onderwijsvernieuwers die bij de innovatieprojecten van IIO betrokken waren over de uitdagingen die zij zagen en de ideeën die ze hiervoor hadden. Uit die gesprekken kwamen vijf zogenaamde krachtige ‘vulkanen van onderwijsinnovatie’ (zie afbeelding) naar voren: 1) professionaliseren, 2) samenwerken, 3) ruimte geven/faciliteren, 4) successen erkennen en 5) beleid maken met professionals. Eind januari kwamen alle geïnterviewden een middag samen met andere vernieuwers, ambtenaren van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) en het IIO-projectteam. Samen vertaalden we de vijf thema’s naar vier praktische scenario’s:

1. Het brigadiersnetwerk verduurzamen;
2. Een digitaal platform voor kennisuitwisseling tussen scholen ontwikkelen;
3. Een prikkelende tool voor het vernieuwingsvermogen van leraren; en
4. Het in de spotlights zetten van samenwerkingsverbanden tussen lerarenopleidingen en vernieuwende scholen.

In februari hebben we voor elk scenario een prototype ontwikkeld. Zo maakten we bijvoorbeeld een serie schetsen die de pagina’s en knoppen van het digitale platform (zie afbeelding hieronder) weergeven of een user story van de Innovatiebrigadiers. We organiseerden testmiddagen, hielden telefonische interviews, legden de scenario’s voor op een trainingsmiddag voor nieuwe innovatiebrigadiers en bespraken onze ideeën bij een meeting met een schoolbestuur. Ook zijn we vanaf moment één in gesprek met mogelijke kartrekkers. Dit zijn organisaties uit het onderwijsveld die interesse hebben getoond in de scenario’s, zoals de Onderwijscoöperatie, de PO- en VO-raad en Steunpunt Opleidingsscholen. Zij adviseren in de ontwikkeling van de scenario’s en blijven mogelijk een rol spelen wanneer IIO is afgerond. Op deze manier waarborgen we dat de scenario’s straks ook daadwerkelijk op een zinvolle manier ingezet kunnen worden in het onderwijsveld.

Middels interviews en testgesprekken hebben we veel nuttige feedback en constructieve ideeën ontvangen over de scenario’s. Door alle interviews en testgesprekken uit te schrijven ontdekten we patronen in de verhalen van alle respondenten en kregen we een indicatie van welke ontwikkelingsrichtingen per scenario het breedst gedragen zijn. De analyse is vervolgens verwerkt in nieuwe prototypes.

Tijdens de testgesprekken bleek dat de tool voor leraren, in de vorm van een kaartspel, qua impact vooral geschikt werd bevonden door en voor leraren in het PO. Daarbij ontdekten we dat de ontwikkeling van zo’n spel niet haalbaar was binnen de tijd van IIO. Op basis van deze constateringen is samen met OCW gekozen om het lerarenspel, scenario 3, te laten vallen. De andere drie scenario’s zijn met veel enthousiasme door de testgebruikers ontvangen: de ontwikkeling ervan lijkt haalbaar voordat IIO deze zomer eindigt en er is draagvlak binnen het onderwijsveld om ze verder te brengen na de afloop van IIO.

Op dit moment werken we verder aan de drie scenario’s die kansrijk worden gevonden voor zowel het PO als VO. De nieuwe prototypes testen we weer met mensen en partijen uit het onderwijsveld. De scenario’s beginnen steeds concreter vorm te krijgen, we leren veel samen met de vernieuwers en gaan meer richting het verduurzamen en uitwisselen. We zijn in gesprek met onderwijspartijen die de brigadiers in hun netwerk op willen nemen, we bouwen na een papieren prototype nu een digitaal prototype voor het digitale platform en we schrijven onze eerste publicatie om samenwerkingsverbanden tussen lerarenopleidingen en scholen in de spotlights te zetten.

Op 18 mei 2016 leggen we onze bevindingen en ontwikkelingen weer voor aan OCW. Hierna zullen nog de laatste testmiddagen en gesprekken plaatsvinden met ons netwerk van onderwijsvernieuwers. Ook staan er in juni gesprekken gepland met potentiële kartrekkers. Het doel hiervan is het stokje van onderwijsvernieuwing over te dragen aan het onderwijsveld. Begin juni zullen de scenario’s tot overdraagbare versies zijn uitgewerkt. In september 2016 wordt een feestelijke bijeenkomst gepland met de vernieuwers, OCW en de betrokken onderwijsorganisaties die ermee aan de slag gaan. En wijzelf natuurlijk!

Vanaf de start van InnovatieImpuls Onderwijs tot en met de laatste fase werken we vanuit de overtuiging dat de kracht voor onderwijsvernieuwing ligt in het onderwijsveld zelf. Spreekt één of meerdere scenario’s je aan, doe je hier iets mee in de praktijk, zou je dat graag willen doen of ken je anderen die hier graag bij betrokken worden? Of zou je zelf graag testgebruiker willen zijn? Tot 1 juni 2016 ben je van harte welkom om met ons de scenario’s uit te testen. Geïnteresseerd? Stuur een mailtje naar Belle Teunissen (projectleiding IIO) via bt[at]kl.nl.